LEADER NA WĘGRZECH

W dniach od 23 do 26 września 2013 r. w miejscowości Abádszalók, Węgry odbyło się seminarium w ramach projektu „Europejska Sieć Jezior Nizinnych”. Stronę polską reprezentowali przedstawiciele Wydziału Rolnictwa i Rybactwa, Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego, Stowarzyszenia „WIR” – Wiejska Inicjatywa Rozwoju oraz Stowarzyszenia „SIEJA”.
Część tematów seminarium poświęcona była wymianie doświadczeń związanych z wdrażaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej w krajach Partnerów projektu (Francja, Hiszpania, Węgry, Polska). Kluczowymi wskaźnikami, podczas oceny środowiska w ramach RDW, są parametry biologiczne (makrofity, fitoplankton, makrozoobentos, ichtiofauna). Debata prowadzona przez ekspertów zapoznała nas z problemami dotyczącymi wdrażania RDW, racjonalnego gospodarowania zasobami wodnymi na potrzeby bytowe, rybackie, rolnicze, turystyczne i rekreacyjne omawianymi ze względu na różne pochodzenie i charakter czterech jezior Sieci (w Zachodniopomorskiem Jezioro Miedwie).
Druga część seminarium dotyczyła projektów realizowanych w ramach Programu Leader w miejscowościach: Tiszaigar, Tiszaszentimre, Tomajmonostora. Obszar, na którym pokazano nam przykłady operacji realizowanych w ramach Leadera położony jest w powiecie Tiszafured nad rzeką Tisza. Rzeka Tisza to drugi pod względem długości dopływ Dunaju. Wobec cyklicznych wielkich powodzi w dorzeczu Tiszy wybudowano największy w Europie system wałów przeciwpowodziowych, a w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku przystąpiono do budowy tamy. Powstało sztuczne jezioro usiane wyspami i kanałami. Jezioro i rzeka pełnią funkcję turystyczną, rekreacyjną i rybacką oraz przemysłową dostarczając energię na potrzeby gospodarki regionu.
Powiat Tiszafured ze względu na wysokie bezrobocie boryka się z wieloma problemami społecznymi i gospodarczymi. Priorytetem w ramach Leadera było więc tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw. Beneficjent jednego z prezentowanych projektów otrzymał dofinansowanie na budowę brykieciarni, rozwój usług noclegowych i rekreacyjnych. Drugi projekt, który wzbudził nasze zainteresowanie (takich w Polsce nie zobaczymy) dotyczył modernizacji gorzelni. Właściciel, który co ciekawe studiował w Polsce, otrzymał dofinansowanie na rozbudowę i modernizację gorzelni, produkuje alkohol na bazie owoców dostępnych na lokalnym rynku. I tu kolejna ciekawostka, każdy obywatel Węgier może wyprodukować na własne potrzeby 86 litrów 63% alkoholu w przeliczeniu na jednego członka rodziny. Nasza Lokalna Grupa Działania ma zarejestrowane jako produkty tradycyjne wino ze śliwek i nalewkę, ale właściciel produktów, poza satysfakcją z posiadania certyfikatów, nic nie może z nimi zrobić. Dodatkowym źródłem dochodu wspomnianego węgierskiego producenta tzw. „palinki” są usługi noclegowe. Całość projektu pod względem estetyki i zagospodarowania przestrzeni wygląda imponująco.
Kolejne projekty, które zrealizowano dotyczyły infrastruktury społecznej. Podobnie jak w polskim Leaderze powstało tu wiele placów zabaw, miejsc rekreacyjnych i świetlic. Zobaczyliśmy wyremontowany obiekt ze świetlicą, biblioteką, czytelnią i kawiarenką internetową oraz tym, co spodobało się nam najbardziej, izbą poświęconą pluszowym misiom. Niektóre zabawki mają już ponad 40 lat. Ofiarowane przez wielu darczyńców, odnowione i ładnie wyeksponowane, są ciekawym pomysłem na zagospodarowanie pomieszczeń świetlicy.
Jednym z interesujących projektów, który zobaczyliśmy była dodatkowa funkcja kościoła protestanckiego. Tamtejszy pastor, aby pozyskać środki na remont budynku, w dzwonnicy utworzył jedyne na świecie muzeum oznakowanych cegieł, pochodzących z różnego okresu i z różnorodnych obiektów budownictwa sakralnego, niezależnie od wyznania. Przesłaniem tego małego muzeum jest, aby religia wszystkich jednoczyła, a nie dzieliła.
Duże bezrobocie w powiecie Tiszafured powoduje wyludnienie obszaru, wiele domów i gospodarstw wystawionych jest na sprzedaż, spada dramatycznie liczba dzieci. W jednej z gmin wójt pokazał nam projekty nie tylko dofinansowane ze środków unijnych, ale także rządowych. Aby uratować niewielką szkołę, zmieniono w niej system ogrzewania. Część pomieszczeń szkolnych przeznaczono na warsztaty rękodzielnicze, w innych ręcznie wykonuje się makarony. Szkoła posiada własną pasiekę, a sprzedane wyroby pszczele zasilają budżet szkoły. Jako miejsce rekreacji w gminie wyremontowano dawną piwnicę – loch wchodzący przed II wojną światową w skład dworu. W pomieszczeniu tym odbywają się np. wesela, spotkania rodzinne itp.
Ciekawym projektem, tym razem dofinansowanym z innych środków unijnych niż Leader, jest Centrum Ekologiczne w Poroszló, gdzie w potężnych akwariach eksponowane są słodkowodne ryby, płazy i gady występujące na Węgrzech. Wybudowano tu również w przybrzeżnych szuwarach ścieżkę przyrodniczą, z której możemy obserwować florę i faunę jeziora Tisza.
Wszystkie projekty były bardzo ciekawe, a w szczególności te związane z rozwojem funkcji turystycznej, ale wydaje nam się, że odbiorcami oferowanych usług są głownie turyści z Węgier, gdyż materiały promocyjne i tablice informacyjne dostępne są wyłącznie w bardzo egzotycznie brzmiącym i zupełnie nieznanym języku węgierskim. Mimo to serdecznie DZIĘKUJEMY/KÖSZÖNÖM za gościnę i wiele niezapomnianych wrażeń.